Uticaj protiverozionog pošumljavanja na faktor erodibilnosti i gubitke zemljišta na području Grdeličke klisure

Apstrakt

U radu su prikazana istraživanja sprovedena na području Grdeličke klisure u sastojinama crnog bora (Pinus nigra Arnold.) starim 60 godina. Cilj istraživanja je da se utvrdi efekat primenjenih metoda antierozionih pošumljavanja na fizičke i hemijske osobine zemljišta, faktor erodibilnost (K) i smanjenje gubitaka zemljišta.

Na površinama gde je vršeno pošumljavanje sadnjom u jame i na gradone (tehnika iskopa gradona i priprema zemljišta za sadnju je prikazna na Slici 2), izdvojeno je sedam oglednih polja, na kojima su otvoreni pedološki profili. Ogledna polja se nalaze na nagibima od 25% do 54%. Uzorkovanje zemljišta je vršeno na fiksnim dubinama i laboratorijski su određene osnovne fizičke i hemijske osobine. Mehanički sastav zemljišta određen je pirofosfatnom metodom koja predstavlja kombinaciju metoda prosejavanja pomoću sita i međunarodne pipet metode (JDZP 1997, 2007; ISO-11277:1998). Sadržaj humusa je određen po metodi po Tjurinu (JDZP 1966, 2007; ISO 14235:1998). Faktor erodibilnosti određen je pomoću jednačine Wischmeier & Smith (1978) za površinski sloj zemljišta (0–10 cm). Gubici zemljišta određeni su metodom Potencijala erozije po Gavriloviću (1972).

Rezultati pokazuju da je u proučavanom periodu došlo do promene u fizičkim i hemijskim osobinama zemljišta (Tabela 1), faktoru erodibilnosti (Tabela 2) i gubicima zemljišta (Tabela 3). Ustanovljena je korelacija između faktora erodibilnosti i sadržaja čestica peska, praha i sadržaja organske materije (Tabela 4).

Karakteristike zemljišnog profila su jedan od pokazatelja efikasnosti meliorativnih radova (Lukić, 2013), odnosno postojanje A horizonta, koji je prema Ćirić (1962) indikator razvijenosti zemljišta u genetsko-evolucionom smislu. Prema Moussavou (2010) šumski ekosistemi omogućavaju poboljšanje kvaliteta zemljišta na degradiranim područjima, a obnavljanjem vegetacije poboljšavaju se fizičke i hemijske karakteristike zemljšta (Mongli-M et al., 2016). Promena faktora erodibilnosti, u posmatranom periodu, može da bude dovedena u vezu sa promenama u fizičkim i hemijskim osobinama zemljišta, jer faktor erodibilnosti zavisi od fizičko-hemijskih karakteristika zemljišta (Pranvera et al., 2016).

Prema dobijenim rezultatima, obe metode pošumljavanja pokazuju efikasnost u smanjenju gubitaka zemljišta uzimajući u obzir da su nezavisno od primenjene metode sadnje na svim oglednim poljima gubici zemljišta smanjeni u odnosu na stanje pre izvedenih protiverozionih radova (Tabela 3) Primenjene metode pošumljavanja doprinose smanjenju erodibilnosti u dužem vremenskom periodu i indirektno, uticajem na promene fizičkih i hemijskih karakteristika zemljišta.